Enige jaren geleden was de hele wereld in de ban van de kubus van Rubik. Weinigen weten dat dit al de tweede grote puzzel-manie in de geschiedenis was: honderd jaar geleden bracht de zogenaamde "Vijftien" puzzel niet minder beroering teweeg. In New York verkocht een winkelier maar liefst 33.120 "Vijftien" puzzels op één dag; het gerucht ging dat afgevaardigden in de Reichstag geen acht sloegen op de vergaderingen omdat de puzzel hen teveel in beslag nam; en volgens Frank Loyd, de auteur van tal van populaire raadselboeken, "vergaten sommige machinisten zelfs om hun treinen op de stations te laten stoppen" en "vertelde een beroemde uitgever uit Baltimore dat hij eens 's middags ging lunchen, weg bleef, en uiteindelijk pas lang na middernacht door zijn radeloze staf werd teruggevonden, druk doende met het rondschuiven van kleine stukjes taart op een bord".G.J.C. Lokhorst. Recensie van E. Hordern, Sliding piece puzzles. NRC Handelsblad, Zaterdags Boekenbijvoegsel, p. 3, October 3, 1987. ISSN 0002-5259.
De "Vijftien" puzzel was van een soort die we allemaal kennen: hij bestond uit 15 blokjes, genummerd van 1 to 15, in een doos van 4 bij 4. Het was de kunst om de blokjes net zo lang rond te schuiven tot ze in een oplopende volgorde lagen, met rechtsonder nog één leeg vakje vrij. De puzzel, die in 1878 werd uitgevonden, was de eerste schuivende-stukken puzzel in de geschiedenis die op commerciële schaal werd vervaardigd. Een belangrijk verschil met de tegenwoordige puzzels is dat de blokjes los in een doosje lagen; voor men begon moest men ze er willekeurig in leggen. Aan de ene kant zal dit veel frustratie bespaard hebben: wie heeft er als kind nooit geprobeerd om de stukjes los te peuteren? Aan de andere kant leidde het echter vaak tot maximale frustratie: het bleek namelijk dat exact de helft van alle mogelijke beginsituaties onoplosbaar zijn, zoals ook al snel wiskundig werd bewezen. De al eerder genoemde Frank Loyd maakte hier handig gebruik van: hij loofde een prijs uit van $1000,- (tegenwoordig zo'n fl. 500.000,-) voor de oplossing van juist zo'n onoplosbare variant van de puzzel!
Sinds de vorige eeuw zijn puzzels met schuivende stukjes (waarvan Rubiks kubus overigens géén voorbeeld is) nooit meer uit de belangstelling verdwenen. Daarmee behoren ze tot de langst standhoudende spelletjes op dit gebied. Het boek van Hordern vertelt echter niet in de eerste plaats de geschiedenis van dit onderwerp. Het grootste deel bestaat uit een beschrijving van ongeveer 250, meest al lang vergeten spelletjes. De verscheidenheid is verbluffend, niet alleen qua uitvoering, maar ook qua moeilijkheid. Zo zijn er de bekende "rangeerpuzzels", de nog maar kort geleden door de Japanse firma "Het Denkende Konijn" uitgevonden "Soko" puzzels waarin een in een doolhof opgesloten knecht allerlei dozen moet wegschuiven, driedimensionale puzzels en puzzels met hefbomen en ingewikkelde roterende constructies; sommige zijn absurd gemakkelijk, maar bij andere moet men rekenen op vier jaar lang piekeren. Zoals Hordern zelf ook opmerkt, is zijn boek dan ook niet bestemd voor lezers!
Omdat de meeste puzzels al lang niet meer te koop zijn, wordt het boek vergezeld door een kartonnen plaatje met uitgestanste vormen. Maar het is het beste om de stukken zelf uit hout of plastic te zagen; het boek geeft ook daarvoor de nodige aanwijzingen. De mooiste stukken schijnen te worden vervaardigd door Minoru Abe, die in het Noorden van Japan de "Coffee Shop Now" bestiert. De schuifpuzzels die hij met deze stukken heeft gemaakt zijn de moeilijkste die ooit zijn bedacht. Als Abe zijn puzzels aan zijn klanten geeft, verkoopt hij koffie met liters tegelijk; vaak zijn zijn klanten maanden later nog met dezelfde puzzel bezig, terwijl hij hun ondertussen hun duizendste kopje inschenkt!
Previous | Up | Next
gjclokhorst@gmail.com || July 17, 2015 || HTML 4.01 Strict